English
Karaciğerde üretilen safranın bir kısmı, safra yolları ile safra kesesine gelip depolanır ve yemek sırasında oniki parmak barsağına aktarılır. Türkiyede safra kesesi taşı sıklığı kadınlarda %7 erkeklerde %3.5’dur. Erkeklerin yaklaşık %6’sında, kadınların ise %9’unda safra taşı bulunabilir. Belirti vermeyen safra taşı olan hastalarda komplikasyon gelişme olasılığı yılda %2’dir. Belirti vermeyen safra taşlarının yaklaşık %20’sinde 10 yıl sonra belirti verecektir. Bu safra taşları daha da ilerleyerek kolesistit, kolanjit, koledokolitiazis, safra taşı pankreatiti ve nadiren kolanjiokarsinom gibi komplikasyonları geliştirebilir.
Safra taşı oluşumunda üç ana yol vardır: Karaciğerde üretilen fazla kolesterol, safra kesesi çamuru ve kahverengi safra taşını oluşturur. Bazı hematolojik hastalıklar, karaciğerin çok fazla bilirubin üretmesine neden olur ve siyah safra taşı oluşumuna neden olabilir. Safra kesesinin boşalma bozukluğu varsa içinde safra yoğunlaşabilir ve safra taşları oluşturabilir. Safra taşlarının %90’ı kolesterol safra taşıdır.
Obezite, yaş, kadın cinsiyeti, hamilelik, genetik, hızlı kilo kaybı ve bazı ilaçlardır (oral kontraseptifler vs) kolesterol safra taşı oluşumuna neden olur. Siroz, ileal hastalıklar, orak hücreli anemi ve kistik fibrozlu hastalar siyah pigment taşları geliştirme riski altındadır.
Safra taşı hastalığı olan hastalar biliyer kolik semptomları (sıklıkla bulantı ve kusma ile ilişkili aralıklı, sağ üst karın ağrısı atakları), terleme, bulantı ve kusma olabilir. Yağlı yemekler safra kesesi kasılmasının yaygın bir tetikleyicisidir. Ağrı genellikle yağlı bir yemekten sonraki bir saat içinde başlar ve 1-5 saat kadar sürebilir.
Akut kolesistit, safra taşının sistik kanalı tıkanmasıyla başlar, safra kesesinin genişlemesine ve iltihaplanmasına neden olduğunda ortaya çıkar. Hastada ateş, sağ üst karında ağrı ve safra kesesi bölgesinde hassasiyet (buna Murphy belirtisi denir) eşlik edebilir. Akut kolesistit, kolanjit, pankreatit, safra kesesi ampiyemi, nekrozu, safra kesesi kanseri veya diğer sistemik nedenler dahil olmak üzere kolelitiazisin yan etkilerinin araştırılması gerekir.
Safra taşlarını değerlendirmek için kan testleri, karın ultrasonu yapılır. Karın tomografisi safra taşı veya kolesistit tanısında pankreas iltihabını veya komplikasyonlarını tespit etmek için faydalıdır. Safra yolu taşlarında sarılık olduğunda endoskopik veya manyetik retrograd kolanjiyopankreatografi gibi testler kullanılabilir.
Belirti veren safra taşlarında, tanı konulduktan sonra tekrarlayan atak olasılığını azaltmak için diyet tavsiyesi verilmeli ve elektif laparoskopik kolesistektomi ameliyatı için bir genel cerraha yönlendirilmelidir. Günümüzde laparoskopik kolesistektomi standart tedavi olup kapalı olarak safra kesesi taşlarıyla birlikte vücuttan çıkarılır. Ameliyat 1 saat sürer ve 1 gün sonra hasta evine gönderilir. 3-4 gün sonra günlük faaliyetlerine başlayabilir.
Akut kolesistit olan hastaların hastaneye yatırılması, intravenöz antibiyotik tedavisi ve gerekirse acil ameliyat gerektirecektir. Safra kesesi taşlarında ilaç tedavisi olarak Ursodeoksikolik asit ile tıbbi tedavi bir seçenektir ancak pratik değildir. İlaç bırakıldığında yeniden taş oluşma olasılığı yüksektir.
